Crna Gora treba da poboljša rezultate u pogledu krivičnih gonjenja i presuda u slučajevima korupcije, posebno na visokom nivou, ali i ukupnu efikasnost pravosuđa, uključujući smanjenje zaostalih predmeta, ocijenjeno je u godišnjem Izvještaju Evropske komisije (EK) o napretku Crne Gore.

U dokumentu, koji je danas predstavljen u Briselu, konstatuje se da je prekretnica napravljena u junu prošle godine, kada su usvojena završna mjerila za poglavlja 23 i 24 i otvorena nova faza u pregovorima, ali i da je Crna Gora od tada napredovala privremenim zatvaranjem dodatnih pregovaračkih poglavlja.

“Ovi koraci u pregovorima o pristupanju EU odražavaju političku posvećenost crnogorskih vlasti strateškom cilju evropske integracije, koji je dosljedno istican kao ključni prioritet za državu”, navodi se u Izvještaju.

Ističe se da je Vlada ostvarivala rezultate u stabilnom okruženju, uprkos velikom broju ministara i koaliciji različitih partija.

“Crna Gora je zadržala fokus na agendi evropskih integracija, iako je proces usklađivanja zakonodavstva sa EU u određenim pregovaračkim poglavljima usporio početkom ove godine zbog unutrašnjih političkih izazova”, navodi se u dokumentu.

Dodaje se da Crna Gora i njene demokratske institucije ostaju krhke i podložne političkim krizama i mogućim institucionalnim blokadama.

EK je u Izvještaju konstatovala da opšti okvir u Crnoj Gori pruža osnovu za demokratsko sprovođenje izbora, podsjećajući da su, nakon dugog odgađanja, usvojene izmjene Zakona o izboru odbornika i poslanika, kao i Zakona o finansiranju političkih subjekata i izbornih kampanja.

“Međutim, ove izmjene nijesu bile suštinski konsultovane sa relevantnim akterima, uključujući EK, i samo su djelimično obuhvatile postojeće preporuke OEBS/ODIHR-a i GRECO-a”, navodi se u dokumentu.

Ukazuje se da su neophodne dodatne izmjene pravnog okvira kako bi se otklonili nedostaci i u potpunosti uskladilo izborno zakonodavstvo sa pravnom tekovinom EU i evropskim standardima o inkluzivnim i transparentnim izbornim procesima.

U Izvještaju se navodi da crnogorski parlament efektivno ostvaruje ovlašćenja, uključujući kontrolu izvršne vlasti i učešće u zakonodavnom procesu, ali i ukazuje na neredovna pojavljivanja premijera (Milojka Spajića) u Skupštini koja su, kako se navodi, izazvala određenu zabrinutost.

Podsjeća se i na institucionalnu i političku krizu zbog odluke parlamenta da jednostrano proglasi penzionisanje sudije Ustavnog suda i prekine njegov mandat.

To je, kako je ocijenjeno, izazvalo zabrinutost u pogledu poštovanja nezavisnosti Ustavnog suda i principa podjele vlasti utvrđenog Ustavom.

EK je ukazala da je parlament, uprkos tim dešavanjima i jasnim preporukama Venecijanske komisije, nastavio proceduru izbora zamjene za pomenutog sudiju Ustavnog suda.

U Izvještaju je naglašeno da preporuke Venecijanske komisije u tom kontekstu moraju biti hitno sprovedene.

EK je ocijenila da je u poglavlju 23 - Pravosuđe i temeljna prava, Crna Gora ostvarila određeni napredak i da je između umjerenog i dobrog nivoa pripremljenosti za primjenu pravne tekovine EU i evropskih standarda u toj oblasti.

Navodi se da bi Crna Gora trebalo da nastavi sa imenovanjima na visoke pravosudne funkcije putem postupaka zasnovanih na zaslugama i transparentnosti, uključujući Ustavni sud, kao i Sudski i Tužilački savjet.

EK je preporučila da Crna Gora poboljša ukupnu efikasnost pravosudnog sistema, uključujući smanjenje zaostalih predmeta, sprovođenjem ciljanih mjera, posebno u Višem sudu u Podgorici, Upravnom sudu Crne Gore i Specijalnom državnom tužilaštvu.

I u segmentu borbe protiv korupcije Crna Gora je, prema ocjeni EK, umjereno pripremljena.

EK je preporučila Crnoj Gori da poboljša rezultate u pogledu proaktivnih istraga, krivičnih gonjenja i presuda u slučajevima korupcije, posebno korupcije na visokom nivou.

U Izvještaju se navodi da je zakonodavni i institucionalni okvir za temeljna prava u velikoj mjeri uspostavljen, i dodaje da Crna Gora i dalje u značajnoj mjeri ispunjava svoje međunarodne obaveze u oblasti ljudskih prava.

“Ipak, potrebno je uložiti dodatne napore kako bi se ovaj okvir u potpunosti sproveo i obezbijedio pristup pravdi i ostvarivanje prava u upravnim i sudskim postupcima, posebno za osobe u ranjivim situacijama”, kaže se u dokumentu.

EK je ocijenila da je Crna Gora umjereno pripremljena u oblasti slobode izražavanja i da je ostvaren određeni napredak u sprovođenju reformi.

“Crna Gora i dalje sprovodi politiku nulte tolerancije prema nasilju nad novinarima. U julu je Parlament imenovao tri nova člana Savjeta Radio televizije Crne Gore (RTCG)”, kaže se u dokumentu i konstatuje da kasni imenovanje članova Savjeta Agencije za audiovizuelne medijske usluge (AMU).

Navodi se da su preporuke EK iz prethodne godine u toj oblasti djelimično sprovedene, kao i da bi Crna Gora naredne godine trebalo da nastavi dosljedno sprovođenje svih zakona koji se odnose na medije i dodatno ih uskladi sa pravnom tekovinom EU, obezbjeđujući brzo imenovanje članova Savjeta AMU.

“I da eventualne buduće izmjene medijskog zakonodavstva, ukoliko budu potrebne, ne ugroze dosadašnji napredak, posebno u pogledu zaštite političke nezavisnosti javnog servisa RTCG i AMU, uključujući zaštitu uređivačke, institucionalne i finansijske nezavisnosti ovih organizacija od bilo kakvog oblika neprimjerenog uticaja”, kaže se u dokumentu.

U Izvještaju je ukazano i na pravni postupak kojim se osporava zakonitost imenovanja generalnog direktora RTCG-a Borisa Raonića, uz ocjenu da to i dalje otvara pitanja o nedostatku transparentnosti i mogućem kršenju zakonskih procedura.

“Brzo pravno razrješenje ovog slučaja od suštinskog je značaja za obezbjeđivanje potpune usklađenosti javnog emitera sa zakonom i najvišim standardima profesionalnog integriteta i odgovornosti”, navodi se u dokumentu.

U Izvještaju je konstatovano da je Crna Gora dostigla stepen između umjerenog i dobrog nivoa pripremljenosti u oblasti pravde, slobode i bezbjednosti.

“Ostvaren je ograničen napredak, započet je rad na unapređenju opreme za nadzor granica, u toku je kampanja zapošljavanja novih službenika granične policije, a instalirana je oprema za elektronsku registraciju migranata u prostorijama granične policije u Božaju i Pljevljima”, kaže se u dokumentu.

EK je istakla da je neophodno dodatno ojačati kapacitete za upravljanje granicama rješavanjem ključnih nedostataka u infrastrukturi i opremi za nadzor granica, ali i preduzeti neophodne korake za uspostavljanje sistema unaprijed dostavljenih podataka o putnicima (API) i sistema biometrijske registracije migranata.

EK je konstatovala i da je Crna Gora u decembru prošle godine odobrila ukidanje viza za dvije dodatne zemlje – Bahrein (trajna odluka) i Uzbekistan (sezonski), kao i da je unaprijedila sezonsko ukidanje viza za Saudijsku Arabiju u trajno ukidanje, čime je, kako se navodi u dokumentu, značajno nazadovala u usklađivanju sa viznom politikom EU.

U dokumentu je naglašeno da vizna politika Crne Gore nije u potpunosti usklađena sa politikom EU i da Crna Gora treba da okonča sporazume o bezviznom režimu sa zemljama za čiji ulazak u EU je potrebna viza.

“U skladu sa već preuzetim obavezama iz Reformske agende, naročito sa zemljama koje predstavljaju rizik u pogledu neregularnih migracija ili bezbjednosti EU”, navodi se u Izvještaju i podsjeća da puna usklađenost sa listom zemalja čijim državljanima je potrebna viza za ulazak EU predstavlja završno mjerilo u okviru Poglavlja 24.

U oblasti borbe protiv teškog i organizovanog kriminala EK je navela da bi Crna Gora trebalo da ostvari napredak u popunjavanju upražnjenih radnih mjesta u Specijalnoj policijskoj jedinici (SPU), Specijalnom državnom tužilaštvu (SDT) i Višem sudu u Podgorici, ali i obezbijedi odgovarajuće prostorije za SDT i SPU.

EK je preporučila i da se obezbijedi stabilnost u svim sektorima i direktoratima policije imenovanjem rukovodilaca i direktora sa punim ovlašćenjima, kroz objektivan i na zaslugama zasnovan postupak.

Crna Gora bi, kako se navodi u dokumentu, trebalo i da ublaži rizike od korupcije i infiltracije organizovanog kriminala u agencijama za sprovođenje zakona i pravosuđu.

EK je ocijenila i da je potrebno hitno reorganizovati Ministarstvo unutrašnjih poslova i policiju u cilju jačanja prevencije korupcije i unutrašnje kontrole.